Armenię odwiedziliśmy na przełomie sierpnia i września 2017 roku, choć plany żeby się tam wybrać mieliśmy już kilka ładnych lat wcześniej. Armenia była krajem numer 29 podczas naszej 3 letniej podróży i zarazem miłą odmianą po miesiącach spędzonych w państwach muzułmańskich. Jako najstarszy chrześcijański kraj pełna jest wyjątkowych monastyrów, pięknych krajobrazów, zjawiskowej przyrody, bogatej kultury oraz przede wszystkim kochanych, otwartych i pomocnych ludzi, których mogliśmy poznać głównie dzięki autostopowi. Kiedy dzisiaj myślimy sobie, gdzie chcielibyśmy wrócić w niedalekiej przyszłości, Armenia jest bardzo wysoko w naszym rankingu.
Możesz potraktować ten wpis jako mały przewodnik po Armenii, który mamy nadzieję, pomoże Ci w obraniu właściwego kierunku podróży. Zaczniemy chronologicznie od ciekawych i polecanych miejsc, a skończymy na informacjach praktycznych, z pewnością pomocnych w planowaniu wyjazdu do tego kraju.
Spis treści
CO WARTO ZOBACZYĆ W ARMENII? CIEKAWE MIEJSCA W ARMENII
Przygodę z Armenią rozpoczęliśmy od przekroczenia granicy z Iranem. Nie było to takie oczywiste, ponieważ ważność mojego paszportu (Adama) była mniejsza niż wymagane wtedy 6 miesięcy i nie byliśmy do końca pewni, czy mundurowi nas wpuszczą. Po długich tłumaczeniach i szczegółowej kontroli z powodu naszej wizyty w Pakistanie, otrzymaliśmy upragniony stempel wjazdowy. Powitano nas szerokim uśmiechem i życzono wspaniałego pobytu. Z radości pocałowałem paszport i armeńską ziemię wiedząc, że teraz już wszystko powinno pójść z górki. Dodatkowo Asi z głowy spadła przymusowa w Iranie chustka i tym sposobem na dobre przywitaliśmy chrześcijański kraj. To tak w ramach krótkiego wstępu. Zatem co warto zobaczyć w Armenii? Łapcie listę ciekawych miejsc i zabytków poniżej.
TATEVI ANAPAT
W drodze do Tatew jest pewien przystanek, który nazywany jest diabelskim mostem nad rzeką Vorotan. Znajdują się tam formacje skalne oraz naturalne źródła. Szczerze, nie zrobiły one na nas większego wrażenia i potraktowaliśmy to miejsce jako punkt odniesienia do opuszczonego klasztoru z XVII wieku, do którego prowadzi mała, wąska ścieżka w dół kanionu. Spacer był bardzo przyjemny i po około 1 km dotarliśmy do ruin. Do dzisiaj (do wtedy) mieszka w nich jeden mnich, Jakub, z którym mieliśmy okazję spędzić trochę czasu i porozmawiać o historii jego życia. Do „cywilizacji” udawał się kilka razy w roku, głównie na większe zakupy oraz w odwiedziny do krewnych. Miał doprowadzoną wodę ze źródła, własny ogródek z warzywami, a chleb wypiekał sobie sam. Ze względu na szacunek do jego ascetycznego stylu życia nie zrobiliśmy sobie wspólnego zdjęcia. Jako prezent zostawiliśmy mu większość batoników i słodkich przekąsek, a on na siłę wcisnął nam warzywa.
TATEW
Naszym zdaniem najładniej położony monastyr w Armenii. Z Erywania jest kawałek, bo ponad 250 km, jednak gwarantujemy, że warto się tam wybrać. W pierwszą stronę dojechaliśmy drogą lądową, odwiedzając Tatevi Anapat, wracaliśmy najdłuższą poziomą kolejką linową na świecie (5752m). Jej stan techniczny robi wrażenie, więc nie musisz obawiać się o swoje życie. Bilet można kupić w jedną, albo dwie strony (cena 3500 i 5000 AMD). Przejażdżka trwa około 15 minut i zapewnia cudne widoki na całą okolicę. W najwyższym punkcie wagonik wznosi się na wysokość ponad 300m.
W skład kompleksu klasztornego wchodzą trzy kościoły: św. Piotra i Pawła, Matki Bożej oraz św. Grzegorza. Na górze obok jest kilka restauracji, gdzie można smacznie zjeść oraz kupić jakieś pamiątki. Najładniejszy punkt widokowy na Tatew oddalony jest o kilometr drogi pieszo (autem też można dojechać). Podczas naszej wizyty jedno skrzydło było remontowane, jednak nie było to przeszkodą w podziwianiu całości. Dobrym punktem wypadowym w zwiedzaniu Tatewu jest miasto Goris, gdzie również możesz udać się do zespołu wykutych w skale jaskiń, czy wyruszyć do Górskiego Karabachu.
KLASZTOR NORAWANK
Kolejny ormiański klasztor z XIII wieku znajdujący się około 10 km od winiarskiej wioski Areni na południu Armenii. Jest położony w wąwozie rzeki Arpa i otoczony pięknymi skałami rdzawo czerwonymi. Sceneria jest naprawdę zacna. W skład kompleksu Norawank wchodzą dwie główne struktury: Kościół Matki Boskiej i Kościół św. Jana Chrzciciela oraz dodana później boczna Kaplica św. Gregora wraz z kilkoma ocalałymi chaczkarami (ormiańskie kamienne płyty lub pomniki nagrobne upamiętniające szczególne wydarzenia).
PRZEŁĘCZ VARDENYATS (SELIM PASS)
Najpiękniejsza trasa, jaką mieliśmy okazję pokonać podczas naszego pobytu w Armenii. Wysokogórska przełęcz prowadzi przez góry Vardenis, wznosi się na wysokość 2410 m.n.pm i łączy Jezioro Sewan z miastem Jeghegnadzor. Bardzo kręta i pełna niesamowitych punków widokowych. Jeżeli podróżujesz swoim autem, zarezerwuj więcej czasu na przystanki. Możesz również delikatnie odbić z trasy i udać się do twierdzy Smbataberd oraz klasztoru Tsaghats Kar.
CHOR WIRAP (KHOR VIRAP)
Piękny monastyr u podnóża biblijnej Góry Ararat. To właśnie ten widok skusił nas do przyjazdu w to miejsce. Mało tego, właśnie tam świętowaliśmy 3 lata w podróży! Sam klasztor ma za sobą ciekawą historię, jednak my ciągle wracamy wspomnieniami do pysznej i świeżej makreli kupionej w lokalnym, małym sklepie niedaleko monastyru oraz smaku winogron i melonów, które podarowali nam poznani w drodze ludzie. Rozmowy z mieszkańcami wioski i przydrożnymi sprzedawcami prowadziliśmy do późnych godzin nocnych wkraczając tym samym w nowy etap naszej wyprawy.
MOUNT ARAGATS
Najwyższy szczyt Armenii, masyw wulkaniczny, oddalony jest od stolicy kraju o około 60 kilometrów. Składa się z czterech wierzchołków z czego najwyższy, północny ma wysokość 4090 m n.p.m. Trekking można rozpocząć z wioski Aragats albo jeziora Kari (Stone Lake), które położone jest 3185 m n.p.m. Najlepszym sezonem na wyprawę jest okres od czerwca do początku września.
ERYWAŃ
Stolica, a zarazem największe miasto Armenii. Tutaj życie biegnie znacznie szybciej niż na prowincji, co najbardziej można dostrzec po ilości ludzi oraz wzmożonym ruchu drogowym, szczególnie w godzinach szczytu. Sam Erywań nie jest molochem, komunikacja miejska działa bardzo dobrze (mają nawet linię metra), więc łatwo się po nim poruszać. Miasto ma sporo do zaoferowania miłośnikom architektury, lokalnej kuchni, historii, czy wieczornych, romantycznych spacerów. Warto wybrać się na Kaskady, czyli główną atrakcję miasta, skąd widok na miasto i okolicę jest imponujący. Znajduje się tam również muzeum z wieloma dziełami sztuki oraz punkty widokowe na poszczególnych poziomach. Jeżeli nie chce Ci się wchodzić po 572 stopniach, możesz bezpłatnie skorzystać z windy. Poza tym udaj się na wieczorny spacer na Plac Republiki, zajrzyj do Katedry św. Grzegorza Oświeciciela, Błękitnego Meczetu, czy nieśpiesznym krokiem przemierz Northern Avenue. My w Erywaniu zostaliśmy na 3 noce, podczas których świętowaliśmy 3 lata w podróży. Na jednodniową wycieczkę polecamy udać się do Klasztoru Geghard wpisanego na listę UNESCO z przystankiem w Garni, gdzie znajduje się jedyna w swoim rodzaju świątynia z przełomu I/II wieku.
Planujesz pobyt w Armenii? Najtańsze noclegi w Erywaniu znajdziesz TUTAJ
WAGHARSZAPAT (ECHMIADZIN)
Czwarte pod względem wielkości miasto w Armenii oddalone 20 km od Erywania, znane jako religijne centrum kraju. Dojechać tam można transportem publicznym (marszrutki nr 203 z dworca odchodzą średnio co 30 min). Główną atrakcją jest Katedra Echmiadzin będąca najstarszą (powstała w 303 roku) i najważniejszą budowlą dla wyznawców kościoła Ormiańskiego. Ponadto w Echmiadzin jest kilka ważnych kościołów oraz oddalone o 5 km dalej ruiny katedry Zvartnots.
JEZIORO SEWAN
Największe jezioro Armenii, a zarazem największe w całym Kaukazie położone na wysokości 1916 m n.p.m. Jest świetną bazą na leniwy odpoczynek nad wodą, co przyciąga wielu turystów. Podczas swojego pobytu koniecznie udaj się do Sewanawank, gdzie znajduję się zabytkowy klasztor ormiański (tak, pełno ich w Armenii) z IX wieku. Swoją drogą bardzo łatwo tam dojechać. Przy dobrej pogodzie będziesz miał świetny widok na błękitną taflę i okoliczne góry. W klasztorze mieszczą się dwa kościoły: Świętych Apostołów i Matki Bożej, do których oczywiście można wchodzić. Wzdłuż jeziora Sewan wiele plaż należy do prywatnych właścicieli hoteli, jednak są też plaże publiczne, ogólnodostępne. Latem temperatura wody oscyluje w granicach 20 stopni, czyli możesz liczyć na orzeźwiającą kąpiel w upalne dni.
DROGA M6 W STRONĘ GRANICY Z GRUZJĄ
Znajdują się tam dwa kompleksy klasztorne wpisane na listę UNESCO: Haghpat oraz Sanahin (odległość między nimi to 15 km) oraz Kanion Debetu. Punktem wypadowym do tych miejsc jest miasteczko Alaverdi. Niestety ze zwiedzania okolicy musieliśmy zrezygnować z powodu ważności paszportu Adama. Gnaliśmy do Tbilisi w nadziei na otrzymania wizy turystycznej do Turcji, którą koniec końców udało się otrzymać po niemałych i niemiłych przeciwnościach. Sama droga jest bardzo malownicza i jeżeli podróżujesz autem będziesz miał wiele okazji do zatrzymania się.
ARMENIA – INFORMACJE PRAKTYCZNE I PORADY
– Po przylocie do Armenii musimy przestawić zegarki o 2h do przodu (w stosunku do czasu letniego i 3h w stosunku do czasu zimowego).
– Walutą w Armenii jest ich lokalny dram (AMD). Średnio 100 AMD = 0,83 zł.
– Najlepiej wziąć ze sobą zapas gotówki (euro lub dolary), które będzie można wymienić po przybyciu w kantorze, banku, czy np. u taksówkarza. Przed wymianą warto sprawdzić kilka opcji, żeby otrzymać najlepszy kurs. Pomoże Ci w tym aplikacja XE, która wskazuje aktualny kurs światowy. W wielu miejscach możesz płacić kartą oraz wypłacać pieniądze z bankomatu, co może jednak wiązać się z dodatkową prowizją.
– Kartę SIM z internetem można kupić w większości sklepów. Polecamy Beeline albo VivaCell MTS. Jeżeli będziesz miał problem z ustawieniami, poproś sprzedawcę o pomoc. Na pewno chętnie Ci pomoże.
– Z większością Ormian dogadasz się w języku rosyjskim (głównie starsze pokolenie). Z angielskim też nie ma tragedii (w szczególności młodzież i ludzie zaangażowani w turystykę). Zdarza się, że niektórzy kojarzą język polski, co było miłym akcentem.
– W knajpach rzeczą normalną jest tzw. service tax, który doliczany jest do rachunku, z reguły 10% wartości zamówienia. Informację o nim znajdziesz w karcie menu, często małym druczkiem.
– Kuchnia ormiańska pełna jest dań mięsnych. Alternatywą będą świeże owoce, warzywa i smaczny chleb (w wersji z zieleniną najlepszy!)
KIEDY WARTO PRZYJECHAĆ DO ARMENII?
Najlepszym sezonem będzie okres pomiędzy końcem maja, a początkiem października, z tym że najgoręcej jest w lipcu i sierpniu. My po Iranie, gdzie temperatury na południu dochodziły do 50 stopni, dobrze znosiliśmy armeńskie lato. Plusem są rześkie poranki, szczególnie w wyżej położonych partiach kraju. Inną opcją jest wyjazd zimą na narty, czego jednak nie próbowaliśmy.
WIZA TURYSTYCZNA DO ARMENII
Jako Polacy do 180 dni pobytu nie potrzebujemy wizy turystycznej do Armenii. Po przekroczeniu granicy, czy przylocie, otrzymamy pieczątkę wjazdową w paszporcie i to by było na tyle.
TRANSPORT W ARMENII. ZWIEDZANIE I PODRÓŻOWANIE PO ARMENII
– Jeżeli chcesz podróżować po Armenii na własną rękę, najlepszym rozwiązaniem będzie auto, które najlepiej wypożyczyć na miejscu u lokalnych pośredników. Mieliśmy znajomego, który prowadził taki biznes, niestety zgubiliśmy jego wizytówkę… W każdym razie ceny za taki wynajem są najkorzystniejsze i zaczynają się od 100 zł w górę za dobę. Im mniejszy i starszy pojazd tym taniej.
– W kraju dobrze rozwinięta jest sieć marszrutek, które zabiorą Cię w większość polecanych miejsc. O informacje dotyczące rozkładów jazdy pytaj na dworcach w Erywaniu albo w swoim hotelu. Ceny takich przejazdów nie są wysokie i ustalone z góry. Dokładną godzinę odjazdu ciężko określić, ponieważ niektórzy kierowcy czekają na zapełnienie wolnych siedzeń, a to może trochę potrwać. Z Erywania do Tbilisi kursuje nocny pociąg, którym do stolicy Gruzji dostaniesz się w 10h.
– Jak wspomnieliśmy wcześniej, w Erywaniu komunikacja miejska działa bardzo dobrze. Pamiętaj o tym, że wchodząc do marszrutki bilet kupujesz u kierowcy albo konduktora (osoba, która sprzedaje biletu w środku pojazdu).
– Innym świetnym sposobem na podróżowanie po Armenii jest autostop. Ludzie są otwarci i życzliwi, chętnie zabierają podróżników. My w ten sposób przejechaliśmy cały kraj i ani razy nie mieliśmy nieprzyjemnych sytuacji.
GDZIE SPAĆ W ARMENII? NOCLEGI I HOTELE W ARMENII
Armenia jest stosunkowo małym krajem i do większości miejsc można dojechać z Erywania, a następnie wrócić na noc. Jeżeli zależy Ci na odwiedzeniu południowej części kraju, czy wypoczynku nad Jeziorem Sewan, będziesz musiał rozejrzeć się za dodatkowym zakwaterowaniem. Polecamy zrobić to z wyprzedzeniem, szczególnie latem (chyba, że podróżujesz z namiotem to nie musisz się przejmować, z kempingiem w Armenii nie ma problemu). Rezerwując hotel, czy hostel przed podróżą, będziesz miał gwarancję dostępności satysfakcjonującego Cię obiektu i nie stracisz czasu oraz nerwów po przyjeździe do wybranego miasta. Opcji noclegowych w Armenii jest całkiem sporo. Wszystko zależy od Twoich preferencji, jednak jest z czego wybierać. Poniżej podajemy kilka propozycji noclegowych podczas podróży do Armenii.
ERYWAŃ – polecamy dwa świetnie zlokalizowane miejsca w dobrych cenach, z których bez problemu trafisz do największych atrakcji w mieście (jeżeli nie jesteś fanem chodzenia to przystanki z marszrutkami masz pod domem) . Pierwszy to Domino Yerevan Hostel and Tours, drugi Bridge House Yerevan Armenia.
JEZIORO SEWAN – klimatyczny hotel znajdujący się nad samą linią brzegową Jeziora Sewan. Jeżeli szukasz miejsca na relaks z pięknym widokiem i planujesz przystanek w tej części kraju będzie to Hotel Lavash będzie dobrym wyborem.
GORIS (TATEW I OKOLICE) – miasto Goris, jak wspominaliśmy wcześniej jest bazą wypadową do okolicznych atrakcji i prawdopodobnie będziesz tam wracał tylko na nocleg. Zerknij sobie na Hostel Lovely Goris, który jak na lokalne standardy prezentuje się bardzo dobrze pod względem lokalizacji oraz ceny.
//W Armenii możesz znaleźć noclegi w różnych cenach oraz różnym standardzie. My naszych noclegów (jeśli nie śpimy w namiocie lub na couchsurfingu) często szukamy przez wyszukiwarkę booking.com. Jeżeli również szukasz noclegu, niekoniecznie tylko w Armenii, i swojej rezerwacji dokonasz chociażby przez ten LINK lub któryś z wyżej wymienionych, dołożysz małą cegiełkę do naszych podróży. Ty zapłacisz dokładnie taką kwotę, jaka podana jest na stronie, my jednak dostaniemy od Bookingu prowizję, którą dołożymy do skarbonki „PODRÓŻ”. ♥♥♥//
Inną bardzo popularną opcją wyszukiwania noclegów jest strona AIR BNB, na której możesz znaleźć prywatne mieszkania, pojedyncze pokoje w mieszkaniach i hotelach, apartamenty do wynajęcia na krótki lub dłuższy czas na całym świecie. Jeśli chciałbyś rozpocząć swoją przygodę z tym sposobem wyszukiwania noclegów, możesz odebrać od nas 100 zł zniżki na pierwszą rezerwację. Wystarczy, że klikniesz w ten LINK. Dzięki temu my również otrzymamy drobną zniżkę na nasze rezerwacje i wszyscy będą zadowoleni 
LUDZIE W ARMENII
Nasze doświadczenia są bardzo pozytywne. Po przekroczeniu granicy podjechaliśmy do najbliższej wioski, gdzie ucięliśmy sobie długą pogawędkę po rosyjsku z panią w spożywczaku. Bardzo tęskniliśmy za tym po podróży do krajów Azji Centralnej. Iran pod względem komunikacji trochę nas zmęczył, a Armenia od początku nadała wiatru w żagle. Kontakt łapaliśmy głównie z naszymi kierowcami, sprzedawcami w przydrożnych stoiskach, farmerami, czy ludźmi mijanymi na ulicach. Ludzie odwzajemniali uśmiech, życzyli wspaniałych wojaży, chętnie podtrzymywali konwersacje i zapraszali w gościnę. Wielu z nich było w Polsce, albo miało rodzinę, która wyemigrowała lata temu. Jako Polacy byliśmy bardzo dobrze odbierani i nigdy nie przytrafiła nam się niekomfortowa, czy niezręczna sytuacja. Wielokrotnie byliśmy obdarowywani świeżymi winogronami, melonami, arbuzami, czy chlebem. Bywało tak, że te wszystkie dary ważyły po kilka kilogramów i trzeba było odmawiać!
Jeżeli masz jakieś pytania, rady, sugestie, czy przemyślenia, podziel się nimi w komentarzu. Niech inni również skorzystają. Mamy nadzieję, że Twoja podróż do Armenii będzie równie udana, jak nasza. Jeśli masz jakieś pytanie, śmiało pisz. Spróbujemy pomóc!
